Giá thu mua tôm hùm chạm đáy
Mặc dù xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc bùng nổ, đạt 70 triệu USD trong tháng 1/2025 và tăng gấp 9 lần so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng giá bán tại ao nuôi lại ở mức thấp kỷ lục. Theo các hộ nuôi tại Khánh Hòa, giá tôm hùm hiện chỉ ở mức 700.000 đồng/kg, trong khi mức giá tối thiểu để có lãi phải từ 820.000 đồng/kg. Điều này dẫn đến tình trạng người nuôi lỗ hàng trăm triệu đồng trên mỗi tấn tôm.
Nguyên nhân chính khiến giá tôm hùm giảm sâu bao gồm:
- Nguồn cung vượt quá cầu: Sau Tết Nguyên đán, nhu cầu tiêu thụ giảm, trong khi nguồn cung dồi dào khiến giá bị đẩy xuống thấp.
- Cạnh tranh từ các quốc gia khác: Tôm hùm Việt Nam đang chịu sức ép cạnh tranh gay gắt từ Australia, Canada, Mỹ và các nước Đông Nam Á như Philippines, Indonesia, Malaysia.
- Trung Quốc siết chặt kiểm soát nhập khẩu: Chính sách kiểm soát chất lượng của Trung Quốc ngày càng khắt khe khiến hàng Việt khó tiêu thụ hơn, dẫn đến giá giảm.
Phụ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc
Việc xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam phần lớn dựa vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, đây là một thị trường đầy biến động, dễ bị ảnh hưởng bởi chính sách nhập khẩu và nguồn cung từ các nước khác. Trước đây, khi Trung Quốc cấm nhập khẩu tôm hùm từ Australia, Việt Nam hưởng lợi lớn. Nhưng sau khi lệnh cấm được dỡ bỏ, Australia nhanh chóng lấy lại thị phần nhờ lợi thế về giá và chất lượng ổn định hơn.
Ngoài ra, Trung Quốc thường xuyên thay đổi chính sách nhập khẩu, từ yêu cầu kiểm dịch đến thay đổi thuế quan, khiến doanh nghiệp Việt bị động và khó có thể duy trì giá bán ổn định.
Thiếu chiến lược kiểm soát cung – cầu
Tình trạng "được mùa mất giá" xảy ra nhiều năm nay trong ngành thủy sản nhưng vẫn chưa có giải pháp triệt để. Doanh nghiệp và người nuôi thường chạy theo xu hướng thị trường, khi giá cao thì tăng đàn, nhưng khi giá giảm lại không có biện pháp kiểm soát sản lượng, dẫn đến cung vượt cầu.
Việc xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam phần lớn dựa vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, đây là một thị trường đầy biến động, dễ bị ảnh hưởng bởi chính sách nhập khẩu và nguồn cung từ các nước khác. Trước đây, khi Trung Quốc cấm nhập khẩu tôm hùm từ Australia, Việt Nam hưởng lợi lớn. Nhưng sau khi lệnh cấm được dỡ bỏ, Australia nhanh chóng lấy lại thị phần nhờ lợi thế về giá và chất lượng ổn định hơn.
Một số chuyên gia khuyến nghị cần có sự điều tiết từ các cơ quan chức năng và hiệp hội ngành hàng để cân bằng giữa sản xuất và tiêu thụ. Việc phát triển hệ thống dự báo thị trường cũng giúp người nuôi và doanh nghiệp có thể chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất.
Tôm hùm Việt Nam vẫn còn bị phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Ảnh: ST
Chưa mở rộng đa dạng thị trường xuất khẩu
Ngoài Trung Quốc, các thị trường tiềm năng khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, và Mỹ vẫn chưa được khai thác tối đa. Nguyên nhân chủ yếu là:
- Chưa đáp ứng được tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm.
- Thiếu thương hiệu mạnh cho tôm hùm Việt Nam.
- Xuất khẩu chưa bền vững, phần lớn theo đường tiểu ngạch.
Một số doanh nghiệp như Hợp tác xã Dịch vụ tổng hợp Tôm hùm Sông Cầu (Phú Yên) đang thực hiện các thủ tục để xuất chính ngạch sang Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây là hướng đi cần thiết để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Dù sản lượng xuất khẩu tăng, người nuôi vẫn thua lỗ do nhiều yếu tố như biến động giá, chi phí cao, dịch bệnh và thiếu chính sách hỗ trợ. Cần có giải pháp đồng bộ từ chính phủ, doanh nghiệp và người nuôi để ngành thuỷ sản phát triển bền vững.