Khai thác dòng Mekong hay “giết chết” nó?

Đồng bằng sông Cửu Long đang hứng chịu những hậu quả trực tiếp của biến đổi khí hậu, song cũng gánh hậu quả trực tiếp do việc xây các con đập dày đặc trên sông Mekong.

xâm nhập mặn
Một thửa đất (xã Biển Bạch, huyện Thới Bình, Cà Mau) trước đây là vườn dâu, nay bị nước mặn xâm nhập khiến dâu chết hàng loạt, đất xác xơ - Ảnh: Kiên Thành

Tuổi Trẻ trích dịch bài viết mới của tạp chí National Geographic.

Cách đây 20 năm, Boontom (sống ở miền bắc Thái Lan) và cư dân trong vùng sống bằng nghề đánh bắt cá. Nhưng khi Trung Quốc hoàn thành một rồi hai, rồi bảy con đập trên thượng nguồn, người dân làng Ban Pak Ing bắt đầu chứng kiến dòng Mekong thay đổi.

Mực nước biến động bất ngờ gây cản trở cho đàn cá di cư và sinh sản. Dù ngôi làng cố bảo vệ khu vực cá cư trú nhưng không bao giờ còn đủ cá cho họ nữa. Những năm gần đây, Boontom và nhiều người phải bán tất cả thuyền đánh cá để chuyển sang trồng bắp, cây thuốc lá và đậu.

Cuộc sống mới bấp bênh và không quen thuộc đối với họ. Các cơn lũ bất ngờ càng khiến kế sinh nhai thêm khó khăn.

Làng Ban Pak Ing có thể là viễn cảnh tương lai của nhiều ngôi làng khác dọc dòng Mekong. Cuối năm 2012, giới chức Lào cuối cùng phải thừa nhận đập Xayaburi do Thái Lan tài trợ đang được xây trên một nhánh của dòng Mekong.

Bên cạnh việc ảnh hưởng không ít đến cuộc sống người dân xung quanh, cái tai hại lớn nhất của Xayaburi chính là đi tiên phong cho hàng loạt con đập khác với mức độ nguy hiểm hơn mọc lên sau này.

Về phía bắc biên giới Lào - Campuchia không xa, một con đập khác là Don Sahong sẽ sớm được khởi công.

Dù chỉ chặn dòng chảy một nhánh của sông Mekong, nhưng con đập sẽ cản trở đường di cư của cá từ hồ Tonle Sap (người Việt quen gọi là Biển Hồ), trái tim của ngư trường sông Mekong. Có đến hơn 100 chủng loài cá sinh sản ở hồ Tonle Sap rồi di cư lên thượng nguồn.

Thậm chí tại Campuchia, một mối nguy hiểm khác đang rình rập. Trên sông Sê San, một phụ lưu của sông Mekong bắt nguồn từ Việt Nam, một con đập tên Hạ Sê San 2 sắp mọc lên.

Con đập này sẽ cắt đứt hoàn toàn kết nối giữa sông Sê San và dòng Mekong. Đây là đường di cư của hàng chục loài cá, nguồn thực phẩm chính cho người dân dọc hai bờ.

Một nghiên cứu năm 2012 của nhóm các nhà khoa học ĐH Princeton chỉ ra đây là dự án có sức tàn phá về mặt sinh thái nghiêm trọng nhất trong 27 dự án đập trên các nhánh của dòng Mekong.

Từ Trung Quốc xuôi hơn 1.000 dặm về phía hạ lưu là hệ thống đầm phá, kênh rạch chằng chịt của đồng bằng sông Mekong (Cửu Long). Sau nhiều thế kỷ, nỗ lực của con người đã biến vùng đất nơi nước biển và nước ngọt giao thoa thành một nơi trù phú.

Tuy nhiên, những con đập sẽ sớm thay đổi tất cả. Trung Quốc đã xây bảy đập lớn trong 20 năm qua và 21 đập khác đang được xây hoặc đã lên kế hoạch. Dưới hạ nguồn, đoạn qua Lào và Campuchia, thêm 11 đập lớn sẽ hoặc đang hình thành.

Sự cân bằng giữa nước sông và biển đang thay đổi. Những trận hạn hán gần đây đã khiến dòng sông suy yếu và tạo điều kiện cho nước biển xâm nhập sâu lên thượng nguồn, gây khó khăn cho nông dân.

Những con đập trên thượng nguồn sẽ biến hơn một nửa phần hạ lưu sông Mekong thành các hồ chứa và thay đổi hoàn toàn dòng chảy của nó.

Không chỉ vậy, chúng sẽ chặn phần lớn lượng phù sa giàu dinh dưỡng, thứ lâu nay nuôi dưỡng các cánh đồng và đàn cá trên khắp hệ thống sông Mekong.

Để giải tỏa cơn khát năng lượng, hàng chục đập thủy điện đã và đang mọc lên trên dòng Mekong. Nhưng cá không còn, phù sa cũng hết, lũ lụt và hạn hán thay nhau, người dân vùng hạ lưu Mekong rồi sẽ ra sao?

Báo Tuổi Trẻ, 30/07/2015
Đăng ngày 01/08/2015
MINH TRUNG lược dịch
Môi trường

Mai test keyword

Để đánh giá chất lượng nước ao nuôi tôm, bà con cần nắm được các chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm cụ thể. Từ đó sẽ dễ dàng theo dõi và kiểm soát nước nuôi tốt hơn. Trong bài viết này sẽ đề cập đến 12 chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm mà bà con cần nắm để quản lý ao nuôi tôm của mình, giúp nâng cao chất lượng mùa vụ.

• 10:19 16/04/2025

Thừa Thiên - Huế: Đầm phá ô nhiễm, dân kêu trời

Hàng ngàn hộ dân ở 33 xã, phường, thị trấn sống dựa vào đầm phá Tam Giang - Cầu Hai (tỉnh Thừa Thiên - Huế), đang khốn khổ vì nguồn nước ô nhiễm nghiêm trọng.

Ô nhiễm đầm phá ở Thừa Thiên - Huế
• 14:32 14/03/2023

Sản xuất xà phòng từ chất nhầy ốc sên

Một con ốc sên sẽ tạo ra khoảng 2g chất nhờn. Để sản xuất 15 thanh xà phòng trọng lượng 100g, anh Desrocher ở thị trấn Wahagnies, miền Bắc nước Pháp cần khoảng 40 con ốc sên. Ảnh: Reuters

Xà phòng từ ốc sên
• 10:17 09/02/2023

Yên Bái: Thả hơn 30 nghìn cá giống xuống hồ Thác Bà trong ngày ông Công, ông Táo

Ngày 14/1, huyện Yên Bình (Yên Bái) đã tổ chức thả cá bổ sung nguồn lợi thủy sản hồ Thác Bà năm 2023 gắn với phong tục thả cá chép ngày 23 tháng Chạp.

Thả cá
• 12:02 19/01/2023

Có nên áp dụng cơ chế thưởng cho người báo tin xả rác giống như xuyệt điện thủy sản?

Trong bối cảnh bảo vệ môi trường ngày càng được chú trọng, việc xử lý các hành vi vi phạm môi trường như xả rác bừa bãi đang trở thành một thách thức lớn. Một trong những giải pháp được nhiều địa phương triển khai để khuyến khích người dân tham gia giám sát, tố giác vi phạm là cơ chế khen thưởng cho người báo tin, đặc biệt là những hành vi xả rác. Liệu cơ chế này có thể áp dụng hiệu quả như mô hình "treo thưởng" chống xuyệt điện thủy sản tại Cà Mau?

• 10:16 08/04/2025

Xử lý chất thải và bảo vệ môi trường trong các trang trại nuôi tôm hiện đại

Xử lý chất thải và bảo vệ môi trường trong các trang trại nuôi tôm hiện đại là một yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của hoạt động nuôi trồng thủy sản đối với hệ sinh thái xung quanh, đồng thời nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững. Trong bối cảnh ngành nuôi tôm đang đối mặt với các vấn đề môi trường như ô nhiễm nước, suy giảm chất lượng đất và khí thải, việc áp dụng công nghệ xử lý chất thải tiên tiến và các biện pháp bảo vệ môi trường là rất cần thiết.

Nước thải
• 09:00 07/04/2025

Phân tích dòng rác thải nhựa trong nuôi tôm ở tỉnh Sóc Trăng

Nuôi tôm nước lợ đang sử dụng và thải ra lượng rác nhựa rất lớn, trở thành vấn đề cấp bách phải giải quyết để bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xanh. Nhằm hỗ trợ việc giải quyết, Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) vừa nghiên cứu phân tích dòng rác thải nhựa trong nuôi tôm ở tỉnh Sóc Trăng, đưa ra khuyến nghị “Giảm thiểu-Tái sử dụng-Tái chế” (3R).

Rác thải nhựa
• 09:00 05/04/2025

Phương pháp nuôi tôm đa tầng kết hợp rong biển hoặc cá trong mô hình sinh thái tích hợp

Phương pháp nuôi tôm đa tầng kết hợp rong biển hoặc cá trong mô hình sinh thái tích hợp (IMTA - Integrated Multi-Trophic Aquaculture) là một phương pháp nuôi trồng thủy sản bền vững, tận dụng mối quan hệ giữa các loài trong hệ sinh thái để tối ưu hóa sản xuất, giảm thiểu tác động môi trường và tăng cường hiệu quả kinh tế.

Rong biển
• 10:02 28/03/2025
• 05:54 13/05/2025
• 05:54 13/05/2025

mai test kw lần 1

Để đánh giá chất lượng nước ao nuôi tôm, bà con cần nắm được các chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm cụ thể. Từ đó sẽ dễ dàng theo dõi và kiểm soát nước nuôi tốt hơn. Trong bài viết này sẽ đề cập đến 12 chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm mà bà con cần nắm để quản lý ao nuôi tôm của mình, giúp nâng cao chất lượng mùa vụ.

test
• 05:54 13/05/2025

Mai test keyword

Để đánh giá chất lượng nước ao nuôi tôm, bà con cần nắm được các chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm cụ thể. Từ đó sẽ dễ dàng theo dõi và kiểm soát nước nuôi tốt hơn. Trong bài viết này sẽ đề cập đến 12 chỉ tiêu môi trường ao nuôi tôm mà bà con cần nắm để quản lý ao nuôi tôm của mình, giúp nâng cao chất lượng mùa vụ.

• 05:54 13/05/2025

Phát hiện tôm bệnh trong ao

Nuôi tôm là một trong những ngành nuôi trồng thủy sản có giá trị kinh tế cao và đang phát triển mạnh ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Việt Nam. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất đối với người nuôi tôm hiện nay là vấn đề dịch bệnh – nguyên nhân hàng đầu gây thiệt hại nghiêm trọng về năng suất và lợi nhuận. Việc phát hiện tôm bệnh trong ao một cách sớm và chính xác không chỉ giúp hạn chế rủi ro, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự bền vững của mô hình nuôi tôm công nghiệp lẫn truyền thống.

Tôm thẻ chân trắng
• 05:54 13/05/2025
Some text some message..